Pomniki i tablice Cmentarza Centralnego w Szczecinie

"Pomnik Pionierów Szczecina  1945-1946 na kwaterze 88 przy alei Zachodniej. Stanął w 1995 r. na pierwszej polskiej kwaterze Cmentarza Centralnego, w miejscu gdzie kiedyś wznosił się drewniany krzyż, zniszczony wraz z mogiłami na polecenie władz w 1956 r. Pomnik zbudowany został według projektu artysty plastyka Jakuba Lewińskiego. Usytuowany na wzniesieniu, zamyka optycznie oś krótkiej alejki, biegnącej prostopadle do alei Zachodniej. Składa się z ustawionego na postumencie metalowego , stylizowanego krzyża oraz z tworzących narys półkola części bocznych, w których umieszczono wykonane z czarnego granitu tablice z nazwiskami zmarłych.

Po prawej stronie schodów prowadzących na szczyt wzniesienia,oglądać można  stojący  niegdyś na miejscu krzyża pomnik z lat siedemdziesiątych. Wraz z brzózkami po lewej stronie schodów tworzy on rodzaj bramy, poprzedzającej dojście do monumentu. Okazały pomnik zawdzięcza swoje istnienie uporowi i determinacji jednego ze szczecińskich pionierów , Stanisława Laguna  oraz kilku podobnych mu zapaleńców . (...) Decyzją wojewody szczecińskiego z 13.10.1993r. powołany został przy Telewizji Szczecin Komitet Budowy Tablicy Pamiątkowej Pionierów Szczecina. ..."

Maciej Słomiński  "Cmentarz Centralny w Szczecinie", Szczecin 2005, str. 147

"Pamięć o szczecińskich pionierach zwłaszcza tych, którzy zginęli śmiercią tragiczną zaraz po wojnie  w latach 1945-46 z rąk dezerterów sowieckich czy niemieckich, była mi zawsze bliska. Sam będąc pionierem, nosiłem w sobie wspomnienia  tamtych strasznych, brzemiennych zbrodnia i bezprawiem lat, w których ginęli młodzi ludzie, nawet dzieci. Choć wojna  skończyła się, każda noc była jeszcze frontem. (....) Oto na miejscu skromnego obelisku stanął zakazany niegdyś krzyż, obok niego dwanaście imponujących tablic, a na nich imiona, nazwiska i daty śmierci 182 tych, których udało się zidentyfikować.Ostatnia tablica nie zawiera żadnego nazwiska.Jest symbolem pamięci tych wszystkich, których nie udało się zweryfikować i rozpoznać, tych, którzy zginęli tragicznie i pozostali bezimienni. ...

S.Lagun Jak powstało Mauzoleum pamięci... foldery wydane przez Komitet Pamięci Pionierów Szczecina oraz Zginęli śmiercią tragiczną w Szczecinie 1945-1946, tekst K.Kozłowski, Szczecin 1993.