Cmentarze wojskowe i wojenne

Cmentarze wojskowe na terenie miasta - rys historyczny

• Stary cmentarz wojskowy ,"Alter  Militär Kirchhof" -  Pl. Andersa 1
  Najstarszy  cmentarz wojskowy powstał ok.1750 na terenie umocnień Fortu Wilhelma, przy obecnej ulicy Więckowskiego i św. Wojciecha. Na dawnych planach jest określany jako  lub . "Alter  Militärfriedhof". Jego kształt ulegał zmianom w związku z rozbudową miasta.Jeszcze w latach 1876-1889 sięgał do obecnego szpitala dziecięcego i kościoła św.Jana Chrzciciela. Gdy w 1893 roku przedłużono ul.św. Wojciecha, obszar cmentarza pomniejszył się. W 1906  wydzielono z niego teren od strony dzisiejszego placu Zwycięstwa pod budowę kościoła garnizonowego (obecnie kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa). W związku ze zmianami ekshumowano 577 grobów oraz 104 jeńców francuskich pochowanych tutaj po wojnie francusko-pruskiej 1871 r., przenosząc szczątki w głąb cmentarza.  W 1877r pochowano tu marszałka polnego Fryderyka Wrangla. W czasie drugiej wojny światowej zbudowano tutaj schron. Cmentarz w tym stanie zachował się do 1945 roku. Obecnie na miejscu cmentarza znajduje się park im. Gen.Władysława Andersa. W pobliżu kościoła znajduje się tablica pamiątkowa z napisem: "Pamięci synów bohaterskiej Francji, uczestnikom kompanii 1870-1871, ofiarom niemieckiej niewoli , Szczecin, październik 1987.
  
  
• Nowy cmentarz wojskowy, "Neuer Militär Kirchhof "  - ul. Kopernika 19
  Nowy cmentarz wojskowy   (zwany też Neuer Militärfriedhof")  został otwarty 25 marca 1846r. na terenie sąsiadującym z Fortem Prusy. Jesienią 1846 r. przeniesiono tu 184 ekshumowanych zmarłych z cmentarza na Górnym Wiku ( obecnej ulicy Potulickiej). Do końca XIX w. sięgał do obecnego placu Zwycięstwa i ul.Krzywoustego. Wytyczenie nowych ulic i budowa w 1906 roku kościoła ewangelickiego (obecny kościół garnizonowy pw.św.Wojciecha) znacznie zmniejszyła obszar cmentarza. Ekshumowane szczątki przeniesiono na stary cmentarz garnizonowy. W 1926 r. zmniejszono powierzchnię cmentarza przy poszerzaniu ulicy Kopernika. Cmentarz przed 1939  r.  był zamknięty , a po 1945 został zamieniony na skwer.
  
  
• Wojskowy cmentarz honorowy  (Militar Ehrenfriedhof) - ul. Pomorska 115 b
  Został utworzony w 1870 roku  jako cmentarz garnizonowy przy obecnej ulicy Pomorskiej, Potok i Łąkowej w Dąbiu. W pobliżu mieściły się baraki żołnierzy francuskich z wojny prusko-francuskiej. W latach 1870-71 pochowano tu 49 jeńców francuskich, którym wystawiono pomnikowy obelisk.  W 1916 roku na oddzielnej kwaterze chowano zmarłych jeńców rosyjskich, w tym wielu Polaków i ustawiono małą kapliczkę. W 1918 powstał plan budowy dużego cmentarza garnizonowego zatwierdzony przez dyrektora Cmentarza Centralnego w Szczecinie, ale z niewiadomych przyczyn nie został zrealizowany. W latach 20-tych XX wieku cmentarz został zamknięty, a w latach 70-tych XX w. po likwidacji  teren częściowo zabudowany.
  
  
• Cmentarz jeńców francuskich  ("Französicher  Friedhof")  - ul. Litewska
  Cmentarz założono w 1870 r. dla obozu jeńców francuskich z wojny prusko-francuskiej. Na poligonie w pobliskim Krzekowie w 28 barakach umieszczono 1700 jeńców francuskich. W złych warunkach obozowych zmarło 606 jeńców. Na cmentarzu przy ul.Litewskiej pochowano 244 jeńców, pozostałych chowano na cmentarzu wojskowym w Dąbiu, na cmentarzach komunalnych w Golęcinie i Niemierzynie. Groby jenieckie pozostawały pod opieką wojska przez 30-40 lat. Cmentarz zamknięto wraz z obozem w lipcu 1871r. po zwolnieniu jeńców. Cmentarz widnieje na planach Szczecina do 1941 r. Pozostał po nim niewielki pomnik z krzyżem ustawiony na usypanym kopcu  i parę drzew znaczących aleję. Pierwotnie ogrodzony był żelaznym płotem.  Miejsce dawnego cmentarza obecnie  otoczone zabudową osiedla mieszkaniowego przy ul. Litewskiej  i ul. A. Zawadzkiego 164-176.
  
  
• Cmentarz wojskowy  (Garnizon Friedhof) - ul.Ku słońcu 124a
  Powstał w 1893 r. i do roku 1945  pozostawał pod opieką Komendy Garnizonu Szczecińskiego. Obecnie włączony do Cmentarza  Centralnego ( teren przy drugiej bramie, skrzyżowanie ulic Ku Słońcu i K.Miarki) Na terenie dawnego cmentarz wojskowego został ustawiony krzyż żeliwny z 1873 roku, ( stał się  ważnym dla szczecinian symbolem związanym z wydarzeniami Grudnia 1970r. ) i głaz poświęcony marynarzom poległym na zatopionym 25.i.1915r. statku MS Augsburg.  Po lewej stronie od wejścia znajduje się  zrekonstruowana kwatera jeńców belgijskich i polskich z lat 1939-1945: stela pomnikowa i płyty z wymienionymi nazwiskami jeńców polskich i belgijskich. Zachowała się dawna kaplica cmentarna z 2 poł. XIXw. i budynek mieszkalno-gospodarczy z I poł.XXw.
  
  
• Cmentarz garnizonowy  (Garnison Kirchhof) - ul. Sowińskiego
  Powstał ok.1730 roku, został usytuowany po stronie południowo-wschodniej fortu Prusy. Z początkiem XIX wieku zaniedbany i opuszczony przez wojsko był cmentarzem dla ubogich (Armen Kirchhof). Ostatnio zlokalizowany na mapie Szczecina z 1873 r. Obecnie teren  dawnego cmentarza przy ulicy Sowińskiego w pobliżu z ulicą Potulicką jest zabudowany.
  
  
• ul. Ku Słońcu 124a - później ubogich - zlikwidowany