Drzewka Pamięci na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie

Krzymuska-Fafius Zofia

Krzymuska-Fafius Zofia (1917-2015)

Urodziła się 10.07.1917 roku w Leśmierzu koło Łęczycy. Studiowała historię sztuki najpierw na Uniwersytecie Wiedeńskim (1937−1938), aby następnie, po powrocie do rodzinnej Wielkopolski, kontynuować je w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Dyplom uzyskała po wojnie, w 1947 r.

Pierwsze lata pracy zawodowej Z. Krzymuskiej-Fafius związane były z konserwatorstwem. Jeszcze w czasie studiów, w 1945 r., podjęła pracę w biurze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu i kontynuowała ją po przenosinach do Szczecina. Najpierw, w latach 1948−1950, była zastępcą, a następnie (w latach 1951−1952) Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Szczecinie, a plonem tych trudnych pionierskich lat szczecińskiej służby konserwatorskiej było zabezpieczenie wielu zniszczonych przez wojnę zabytków, w tym szczecińskiego zamku. Właśnie zamkowi Gryfitów, a konkretnie interpretacji odkrytych wówczas na jego dziedzińcu pozostałości średniowiecznego kościoła św. Ottona, poświęciła jedną z najwcześniejszych swych publikacji. W 1952 r. podjęła pracę w Muzeum Pomorza Zachodniego (obecnie Muzeum Narodowe w Szczecinie), gdzie przez następne dwadzieścia pięć lat, do przejścia na emeryturę w 1979 r.,  kierowała działem Sztuki Dawnej. Jako kustosz muzeum przygotowała szereg wystaw, zarówno stałych, obejmujących najważniejsze partie zbiorów muzealnych (sztuka średniowieczna, zbiory książęce), jak i zawsze starannie opracowanych ekspozycji czasowych (np. Kowalstwo artystyczne Pomorza Zachodniego). Głównym polem badań naukowych Zofii Krzymuskiej-Fafius, a zarazem Jej wielką pasją była rzeźba średniowieczna. Poświęciła temu zagadnieniu ponad czterdzieści publikacji, wśród których są prace dotyczące najważniejszych obiektów plastyki na Pomorzu Zachodnim – krucyfiksu kamieńskiego i zamkowej figury św. Ottona. Była też pierwszym badaczem książęcych klejnotów i ubiorów, wydobytych w 1946 r. z sarkofagów Gryfitów, a mecenatowi  tego książęcego rodu poświęciła  kilka podstawowych i do dziś aktualnych prac badawczych. Była niezwykle ceniona i szanowana w środowisku naukowym. Stworzyła zręby zachodniopomorskiej historii sztuki, wprowadzając sztukę tego regionu do ogólnopolskiej i europejskiej literatury naukowej.

Była aktywnym członkiem Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Stowarzyszenia  Konserwatorów Zabytków −oba stowarzyszenia przyznały Jej godność Członka Honorowego. Przyczyniła się do powstania w Szczecinie najpierw sekcji, a potem oddziału SHS, któremu prezesowała w latach 1970−1981. Wielokrotnie nagradzana za całokształt swej działalności, m. in. medalem Za Zasługi dla Miasta Szczecina (2002) oraz medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2011). Niezwykłym hołdem dla Zofii Krzymuskiej-Fafius było też umieszczenie jej rzeźbiarskiego portretu w kluczu jednego z okien gmachu Klubu 13 Muz przy placu Żołnierza Polskiego (autorstwa Sławomira Lewińskiego).

Zmarła w Szczecinie 21.04.2015 roku i pochowana została obok męża, Romana Fafiusa, na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

„Była niekwestionowanym autorytetem i niedościgłym wzorem w pracy z obiektami sztuki, zarówno jako znawca architektury, jak i jako kustosz-muzealnik. – wspominała Bogdana Kozińska – „Wyważona i konkretna, wciąż zadawała pytania, poszukiwała, otwierała nowe konteksty i pola badawcze, wciągała do dyskusji, służyła radą i doświadczeniem. Z niezwykłą życzliwością namawiała do dalszych badań. Potrafiła wspaniale współpracować z młodszymi historykami sztuki, interesując się wieloma zagadnieniami, dając przykład solidności, zaangażowania, wrażliwości i kultury”.