Drzewka Pamięci na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie

Stelmach Jerzy

prof. dr hab. Jerzy Stelmach (1954-2012)

fizyk, kosmolog, pedagog, popularyzator nauki

Urodził się  25 lutego 1954 r. w Świdnicy. W latach 1973-1978 studiował fizykę na Uniwersytecie Wrocławskim, a następnie podjął studia doktoranckie w Instytucie Fizyki Teoretycznej tegoż uniwersytetu. Tytuł doktora nauk fizycznych uzyskał w 1983 r. Wówczas postanowił przenieść się na nowo utworzony Uniwersytet Szczeciński, co nastąpiło w roku akademickim 1986/1987 (adiunkt w Katedrze Fizyki US). W 1996 r, habilitował się na Uniwersytecie Wrocławskim, a w 1998 r. uzyskał tytuł profesora. W rok później został dyrektorem Instytutu Fizyki US, a od 2000 r. był dziekanem Wydziału Matematyczno-Fizycznego US.
Naukowe zainteresowania prof. J. Stelmacha początkowo dotyczyły fizyki cząstek elementarnych, a od lat osiemdziesiątych zaczęły ewoluować w kierunku kosmologii i astrofizyki. Jest on autorem ponad trzydziestu prac naukowych.W 1992 roku otrzymał prestiżowe wyróżnienie za pracę „Can textures solve the horizon problem” w konkursie Fundacji Badań nad Grawitacją (Gravity Research Foundation) z USA.
Od 2000 r. J. Stelmach zaczął bardzo aktywnie działać na polu popularyzacji nauk ścisłych, stając się prekursorem tworzenia tzw. centrów nauki. Po nieudanej próbie stworzenia takiego ośrodka w Szczecinie (zaprojektowanego z rozmachem na taranach przyległych do gmachu Wydziału Matematyczno-Fizycznego US) podjął się w 2002r. stworzenia skromniejszej interaktywnej wystawy doświadczeń z fizyki "Eureka", która była pierwowzorem dla Centrum Nauki „Kopernik” w Warszawie i Centrum Nauki „Hewelianum” w Gdańsku. Wystawa ta kilkakrotnie rozszerzana i zmieniająca lokalizację, obecnie znajduje się w gmachu Muzeum Narodowego  na Wałach Chrobrego.
J. Stelmach był też pomysłodawcą realizacji projektu budowy dziesięciu doświadczeń wszechczasów, z których cztery zostały już zrealizowane  w Szczecinie (wahadło Foucaulta, doświadczenia Cavendisha, Younga i Eratostenesa). Przewodniczył społecznej Radzie Konsultacyjnej projektowanego szczecińskiego interaktywnego „Muzeum fal” (Muzeum Morskiego) i brał udział w pracach nad utworzeniem Muzeum Techniki i Komunikacji w Szczecinie. Propagował naukę także poprzez inne wystawy, wykłady oraz prezentacje i pokazy w ramach ,,Nocy Naukowców”, „Dni Morza”, „Zachodniopomorskich Festiwali Nauki”, czy „Pikników Naukowych” w Warszawie.
Prof. Stelmach był laureatem prestiżowej nagrody Polskiego Towarzystwa Fizycznego im. Krzysztofa Ernsta za popularyzację fizyki (2011).
Zmarł 3 marca 2012 r. w Szczeciniepo długiej i ciężkiej chorobie. Spoczywa na cmentarzu w rodzinnej Świdnicy.
Zaszczepioną w szczecińskim środowisku naukowym przez prof. J. Stelmacha pasję popularyzacji nauki kontynuuje nosząca jego imię i działająca od początku 2013 r. Fundacja Eureka.
W niezwykle emocjonalnym pożegnaniu tak pisali przyjaciele prof. Jerzego Stelmacha, jego współpracownicy i studenci: „Dziękujemy Ci za chwile wypełnione fascynacją zjawiskami „o jakich filozofom się nie śniło”. Za chwile niestrudzonego wyjaśniania nam tajemnic natury – zawsze z taką samą autentycznością i zaangażowaniem, jak na tym zdjęciu na którym tłumaczysz działanie sił spajających nukleony za pomocą magnetycznych krążków, których już dziś nie waham się nazwać „krążkami Stelmacha”.
Dziękujemy Ci za wszystko co dla nas zrobiłeś, co wniosłeś zarówno do naszego życia prywatnego, a także w pracy. […] Dziękujemy za to, że przy Tobie nauka fizyki stawała się „dziecinnie prosta”. Za to, że po Twoim wykładzie, seminarium czy prezentacji nikt „nie odszedł z kwitkiem”, że każdy coś wyniósł – nieważne, czy to był naukowiec, student, czy zwykły słuchacz jednej z Twoich audycji radiowych bądź telewizyjnych.
W szczególności dziękujemy Ci za niezwykłą życzliwość, za te codzienne „dni otwarte do dziekana”, za zaangażowanie i nieustanną pracę dla nas. [..] Dziękujemy, że było nam dane z Tobą współpracować.”