Drzewka Pamięci na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie

Gałczyński Ildefons Konstanty

Konstanty Ildefons Gałczyński (1905–1953)

poeta, satyryk, mieszkaniec szczecińskiego Pogodna

Urodził się 23.01.1905 roku w Warszawie. Studiował filologię angielską i klasyczną na warszawskim uniwersytecie, ale studiów nie ukończył. Pracował krótko jako urzędnik w Polskim Towarzystwie Emigracyjnym (1928 r.), jako referent cenzury w Komisariacie Rządu (1931–1933) oraz jako referent kulturalny w konsulacie Republiki Polskiej w Berlinie (1933). Od 1934 r. utrzymywał się z pisania. W latach 1934–1936 Gałczyński z żoną Natalią mieszkał w Wilnie, a po przyjściu na świat córki Kiry – w podwarszawskim Aninie (1936–1939). Uczestnik kampanii wrześniowej, po klęsce uwięziony do końca II wojny światowej w obozie Altengrabow pod Magdeburgiem (Stalag XI A). Po wyzwoleniu obozu przebywał w Holandii, a potem w Paryżu, Brukseli i Rzymie. W marcu 1946 r. wrócił do Polski i zamieszkał z rodziną w krakowskim Domu Literatów. W maju 1948 r., zachęcony przez wojewodę szczecińskiego Leonarda Borkowicza, przeniósł się do Szczecina (ul. Marii Skłodowskiej-Curie 17 na Pogodnie). W czerwcu tegoż roku doznał zawału serca. W czerwcu 1949 r. wrócił do Warszawy, gdzie mieszkał  do końca życia, latem wyjeżdżając do leśniczówki Pranie nad jeziorem Nidzkim.

Debiutował w 1923 r. (jako gimnazjalista) utworemSzturm. Jego niezwykle bogata i różnorodna twórczość obejmuje wiersze i poematy (Niobe, Wit Stwosz), małe formy teatralne (Teatrzyk Zielona Gęś), felietony satyryczne (Listy z fiołkiem), teksty estradowe, słuchowiska radiowe, a także opowiadania, powieści i przekłady. W ciągu trzydziestu lat literackiej działalności współpracował z wieloma wydawnictwami o różnej orientacji: „Cyrulikiem Warszawskim”, „Biblioteką Kwadrygi” (od 1926 r. był członkiem grupy literackiej Kwadryga), z wileńskimi „Żagarami”  – organem grupy poetyckiej  o tej samej nazwie, do której należał od 1934 r., z warszawskim tygodnikami „Prosto z mostu” i „Szpilki” , a po wojnie głównie z niezwykle popularnym tygodnikiem społeczno-kulturalnym „Przekrój”.

Stworzył niepowtarzalny poetycki styl pełen absurdalnego humoru, niezwykłych skojarzeń i formalnej swobody, jednocześnie liryczny i prześmiewczy, refleksyjny i gorzko ironiczny.  Nikt nie wyraził lepiej związku duchowej sfery życia człowieka z ze zwykłymi, banalnymi elementami otaczającego świata, jak Konstanty Ildefons Gałczyński. Jego utwory Skumbrie w tomacie, Pieśń o żołnierzach Westerplatte, Zaczarowana dorożka, Małe kina czy cykl Pieśni weszły do kanonu polskiej poezji XX w.

Krótki, zaledwie kilkumiesięczny pobyt poety w Szczecinie zaowocował powstaniem wierszy O sierpniu, Polskie gwiazdy,Satyra na bożą krówkę,Wiosna w Szczecinie,Przygoda w Szczecinie,Szczecin,Wesoły sierpień,Do szczecińskiego tramwaju nr 1oraz – według legendy – przemianowaniem miejsca spotkań szczecińskich artystów – Świetlicy Artystycznej na Klub 13 Muz (klub nie istnieje, jego nazwę nosi dziś Dom Kultury 13 Muz). Do dziś Konstanty Ildefons Gałczyński pozostaje najsłynniejszym artystą – mieszkańcem Szczecina.

Poeta zmarł 6.12.1953 roku w Warszawie, pochowany został na Cmentarzu Wojskowym na  Powązkach (kwatera A2-10-18).

Pośmiertnie odznaczonyKrzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1953). W leśniczówce Pranie na Mazurach znajduje się muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego oraz jego pomnik. Przy ul. Towarowej w Warszawie umieszczono  kamień pamiątkowy w miejscu niezachowanej kamienicy, w której mieszkał poeta w latach przedwojennych. Imię poety nosi w całej Polsce około trzydziestu szkół, które są miejscem różnych imprez kultywujących jego pamięć. Rok 2003 ustanowiony został przez Sejm RP rokiem Gałczyńskiego. Od 2011 r. przyznawana jest Nagroda Poetycka im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego za najlepszy tom roku.

W Szczecinie poeta został upamiętniony na wiele sposobów. W dzielnicy Pogodno jego imię nosi zadrzewiony plac u zbiegu al. Wojska Polskiego i ul. Wawrzyniaka. Tam też znajduje się rzeźba w postaci Zaczarowanej Dorożki z nazwą placu, autorstwa Stanisława  Biżka (nigdy nie powstał natomiast planowany na skwerze pomnik poety). W Książnicy Pomorskiej powstał, ozdobiony piękną mozaiką Henryka Boehlkego, Gabinet Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, gdzie znajdują się pamiątki po pisarzu, Skromna tablica upamiętnia też dom przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie 17, gdzie mieszkał poeta. Jego imię nosi szczecińska Szkoła Podstawowa nr 12 (przy ul. Floriana Szarego w dzielnicy Podjuchy). W Szczecinie obchodzone są też (nieregularnie) urodziny poety w formie różnego rodzaju imprez, występów, prelekcji i prezentacji przypominających postać i twórczość poety.

„Wszystko dla Gałczyńskiego poety może być zmyśleniem, dziwactwem, błędem: uczucia jedne są prawdziwe. Źródło poezji Gałczyńskiego bije w sercu poety.” – pisał wybitny krytyk Jan Błoński.