Drzewka Pamięci na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie

Boniecka Maria

Maria Boniecka (1910–1978)

dziennikarka, pisarka, pedagog

Urodziła się 19.06.1910 roku w Warszawie, w rodzinie inteligenckiej (ojciec był adwokatem, zmarł w czasie deportacji do Rosji w 1915 r.)

Miała wykształcenie pedagogiczne. Najpierw uczyła się w studium nauczycielskim, a w 1928 roku, jako osiemnastolatka, podjęła pracę w Wydziale Oświaty i Kultury Zarządu Miejskiego miasta Warszawy. Pracowała jako nauczycielka dorosłych analfabetów, także na oddziale kobiecym więzienia na Pawiaku. Jednocześnie studiowała na Wydziale Pedagogicznym Wolnej Wszechnicy Polskiej, który ukończyła w 1934 roku, w 1937 uzyskując tytuł magistra filozofii. Do wybuchu wojny opublikowała szereg artykułów z zakresu psychologii, psychopatologii i pedagogiki.

Okupację spędziła w Warszawie, działając w konspiracji. Od 1942 roku należała do Armii Krajowej Aresztowana i uwięziona w 1944 roku, została wywieziona do obozu w Małszycach koło Łowicza.

Po wojnie zamieszkała w Sopocie i zaczęła parać się dziennikarstwem. Publikowała artykuły w gdańskiej „Gazecie Morskiej” i sopockim „Głosie Wybrzeża” oraz współpracowała z rozgłośnią Polskiego Radia w Gdańsku. W połowie 1946 roku przeniosła się do Szczecina. Pracowała jako polonistka w II Państwowym Gimnazjum Męskim przy ul. Henryka Pobożnego (dzisiejsze II Liceum Ogólnokształcące im. Mieszka I), a od 1951 roku także w Studium Przygotowawczym Szkoły Inżynierskiej (dzisiejszy Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny). Jednocześnie w latach 1946–1949, 1951–1956, 1960 współpracowała z rozgłośnią Polskiego Radia w Szczecinie (reportaże, felietony, opowiadania) i Towarzystwem Wiedzy Powszechnej (odczyty). Włączyła się w nurt ówczesnego życia kulturalnego miasta: była członkiem Klubu Literacko-Artystycznego przy al. Wojska Polskiego 42 (późniejszy Klub XIII Muz), gdzie prezentowała swoje prace literackie. Od 1946 roku była członkiem Związku Literatów Polskich. W sezonie 1947/48 była kierownikiem literackim w pierwszym szczecińskim teatrze – Teatrze Małym.

Była jedną z inicjatorek powstania, na fali tzw. odwilży w 1956 roku, nowego szczecińskiego tygodnika społeczno-kulturalnego „Ziemia i Morze”. W kwietniu 1956 roku została redaktorem naczelnym tego czasopisma, skupiając wokół niego dziennikarzy i literatów nie tylko ze Szczecina i Pomorza Zachodniego, Gdańska i Poznania, a także pracowników naukowych Instytutu Pomorza Zachodniego, placówek Polskiej Akademii Nauk oraz wyższych uczelni miasta. Publikowali w nim także Jerzy Giedroyć z paryskiej „Kultury”, Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert. Reformatorski, krytyczny wobec rzeczywistości PRL charakter czasopisma spowodował najpierw zwolnienie jej z funkcji redaktora naczelnego (grudzień 1956 r.), a następnie likwidację czasopisma (lipiec 1957 r.).

Szykanowana przez ówczesne władze (w 1963 objęta została zakazem druku) i nękana przez Urząd Bezpieczeństwa, w 1965 roku wyemigrowała wraz z rodziną do Australii. Nadal zajmowała się pracą literacką i dziennikarską. Publikowała w prasie polonijnej, zarówno australijskiej, wydawanej w Sydney, Melbourne i Adelajdzie, jak i w polskich pismach w Londynie i w Nowym Yorku. W 1966 roku nawiązała współpracę z rozgłośnią radia „Wolna Europa”, a w latach siedemdziesiątych XX w. współpracowała z Polskim Komitetem Radiowym w South Australii. Od 1971 roku należała do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, syndykatu Australia.

Zmarła19.06.1978 roku w Sydney i została pochowana na tamtejszym cmentarzu Rookwood.

Na dorobek pisarski Marii Bonieckiej składają się powieści o tematyce współczesnej (Nad wielkim zalewem, 1950, trylogia Opowieść o Justynie: Szklane kulki; Domy przy szosie; Na jarmarku odpustowym, 1955-1956), opowiadania (większość, o tematyce żydowskiej, zebrana jest w tomie Księga miłości i cierpienia, 1958 ) oraz wydany na emigracji tom wspomnień i esejów Ucieczka za druty (1975), w którym Szczecin określony jest gorzko miastem zmarnowanych szans.

W uznaniu swoich zasług odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi za pracę z analfabetami (1937), Złotą Odznaka Zasłużonego Popularyzatora Wiedzy (1960) oraz nadawanym w Londynie (i nie uznawanym w PRL) Krzyżem Armii Krajowej.

W 1959 roku otrzymała Literacką Nagrodę Szczecina.

W 2020 roku imię Marii Bonieckiej otrzymało rondo na szczecińskich Gumieńcach.

„Współtworzyła szczecińskie środowisko literackie – pisał redaktor Bogdan Twardochleb – a potem była uparcie wymazywana z jego dziejów. Nie wznawiano jej książek, nie pisano o nich, czasem, w ogólnych opracowaniach, pojawiało się jej nazwisko. Taki był skutek jej niezgody na zniewolenie i buntu, który okupiła zdrowiem i koniecznością emigracji z Polski.”